SANATÇILAR İÇİN SANAT YAPIYORUZ

Franz Schultheis'in kitabı: "Sanatçılar için sanat yapıyoruz". Sanat fabrikalarındaki ücretli emek. Etnografik bir çalışma.

Alan tüketen sanat eserleri- anıtsal heykeller veya devasa enstalasyonlar- uzun süredir bienallerin ve sanat müzelerinin doğal envanterinin bir parçası oldu. Devasa boyutları ve bariz pahalılıkları, onları sanat dünyasının giderek daha muhteşem sahnelenmesinin ve olaylaşmasının simgeleri haline getiriyor; sürekli kendini aşıyor gibi görünen gösterişli harcama, yine de tekrar tekrar inanılmaz bir şaşkınlık uyandırıyor.

Yenilikçi estetiğe ve her türden malzemeyle görünüşte sınırsız deneylere olan bu hayret, genellikle hayranlık uyandıran bir soruya yol açıyor: "Bunu nasıl yapıyorsunuz?", ancak nadiren daha az ilginç olmayan bir soruya da yol açmakta: "Bunu zaten kim yapıyor?" Çünkü Palazzo Grassi 2017'deki dev “Balloon Dogs” veya Hirst'ün anıtsal heykellerinin, sanatçıların kendi elleriyle yarattığı pek de eser olmadığı gerçeğiyle yüz yüze gelmek.

Sanat dünyasının perde arkasında ücretli işçiler olarak sanatçılar için eserler yaratan, genellikle görünmez ve isimsiz 'destek personeli', sanatçılar için büyük önemi göz önüne alındığında ve kollektif sanat üretiminin her zaman tam anlamıyla takdir edildiği düşünülürse bu kitapta temel rolü üstleniyor. Glenn Adamson'ın (2016) ortaya koyduğu bir tezi sürdürmek için farklı bakış açıları ve yöntemler kullanan bu kitabın merkezinde, bu 'destekçilerin' sanat üretimindeki profesyonel uygulamaları ve ayrıca özel mesleki değerleri ve kendi durumları yer almaktadır:

“Geleceğin sanat tarihçileri bugüne baktıklarında, sanatımızın içeriğinden çok yayılmasından daha fazla etkilenmeleri olasıdır. Hiçbir dönem bu kadar çok sanat ya da bu kadar eklektizme sahip bir sanat üretmemiştir. Bununla birlikte, bugün sanatın önceki uygulamadan çarpıcı ve radikal bir şekilde ayrıldığı bir alan var: Yapılma şekli”.

Çağdaş sanat üretiminin temel süreçlerinin, malzemenin özel öneminin, işlenmesinde teknik bilgi birikiminin, geleneksel el becerilerinin ve tekniklerinin daha da geliştirilmesinde sürekli araştırmaların ve hepsinden önemlisi burada çalışan üreticilerin ve bunların önemli bir bölümünün altını çiziyoruz. Bu sanat yapıtlarının gerçekleştirilmesinde, farklı çıkarlar ve sanat dünyasının perde arkasındaki zımni düzenlemeler nedeniyle bazı şeyler karanlıkta kalmaktadır.

“Çağdaş sanat”ın, özellikle son yirmi yılın sosyo-tarihsel konfigürasyonunu karakterize edenin üretim şekilleri olduğu doğruysa, o zaman bu üretim şekilleri ve üretim koşulları, üreticiler kadar, çok daha fazla, sanat tarihi mülahazaları ve sanat sosyolojik araştırma merkezi üretimlerine aittir.

Meseleye, bu sanatsal üretim alanına el sanatları tarihinin “dış perspektifinden” yaklaşım söz konusu olabiliyorken, bu kitap somut üretim süreçleri ve ilişkileri sosyolojik bir bakış açısıyla ve etnolojik bir araştırma yaklaşımıyla incelemekte. Dahil olan aktör grupları ve onların çıkarları ön plandadır.

Bir yandan, sanat üretiminin bu fazlasıyla ihmal edilen kesimine sistematik bir bakış açısı kazandırmak, sanat dünyasının sahne arkasında faaliyet gösteren sanat imalatçılarının kendi aralarındaki ilişkilerini ve rollerini ve belirli sosyo-ekonomik koşulları sorgulamakla ilgili olacak. Bu sanat üretimini karakterize eden şekilleri belirlemek. Aynı zamanda, bu pratiğin toplumdaki çağdaş sanat algısından nasıl ve neden sistematik olarak dayatıldığı ve burada hangi ekonomik ve simgesel iktidar ilişkilerinin ifade edildiği sorusu da araştırılmalıdır. Burada özellikle ilgi çekici olan, doğrudan bu sanat üretimi şeklinde buluşan iki farklı eylem mantığı ile uygulama şekilleri- sanat ve ekonomi- arasındaki gerilim sorunudur. Sosyolojik epistemolojik ilgimizin merkezinde, sanat üreticisinin kendisinin sosyal figürü- üçüncü taraf sanatın ücrete bağlı bir hizmet sağlayıcısı- bu gerilimde tipik bir konumdadır.

Yukarıda giriş kısmından sunduğumuz açıklama metnine sahip söz konusu kitap şu bölümlerden oluşmakta:

Giriş: "Sanatçılar için sanat yapıyoruz": Sanatın hizmetinde ücretli emek

2. Ampirik çalışmamızın alanı

3. Sanat hizmeti sağlayıcılarının profesyonel kariyerleri ve profilleri

4. Sanat dünyasının perde arkasındaki piyasa olayları

5. Görevlendirilen sanatsal çalışmaların başlatılması

6. "Paha biçilemez" mallar için teklifler

7. Sanat için ücretli emek

8. İşyerinde: Sanat Üreticileri ve Etkileşimdeki Sanatçılar

9. Sanatın Hizmetinde: İsimsizlerin Profesyonel Gururu

10. "Sanatçılar için sanat yapıyoruz": Sanat üreticisinin kendi kendine ilişkileri

11. Metamorfozlar: "Şeyden" "sanata"

12. Sonuç: Kapitalist koşullarda sanat

LİTERATÜR

Abbing, Hans, 2002: Why Are Artists Poor? The Exceptional Economy of the Arts. Amsterdam: Amsterdam University Press. Adam, Georgina, 2014: Big Bucks. The Explosion of the Art Market in the 21st Century. Farnham: Lund Humphries. Alberro, Alexander, 2003: Conceptual Art and the Politics of Publicity. Cambridge: The MIT Press. Alpers, Svetlana, 2003: Rembrandt als Unternehmer. Sein Atelier und der Markt. Köln: Dumont. Bauer, Ute Meta/Institut für Gegenwartskunst (Hg.), 2001: Education, information, entertainment. Aktuelle Ansätze künstlerischer Hochschulbildung. Wien: Edition Selene. Becker, Howard S., 1978: Arts and crafts. In: American Journal of Sociology, Vol. 83(4), 862-889. Becker, Howard S., 1997 [1974]: Kunst als kollektives Handeln. In: Gerhards, Jürgen (Hg.), Soziologie der Kunst. Produzenten, Vermittler und Rezipienten. Opladen: Westdeutscher Verlag, 23-40. Beckert, Jens/Rössel, Jörg, 2004: Kunst und Preise. Reputation als Mechanismus der Reduktion von Ungewissheit am Kunstmarkt. In: Kölner Zeitschrif t für Soziologie und Sozialpsychologie, Jg. 56, 32‐50. Böhme, Gernot, 2016: Ästhetischer Kapitalismus. Berlin: Suhrkamp. Boll, Dirk, 2014: Distributionssystem und Ereignis: Die Auktion auf dem internationalen Kunstmarkt. In: Hausmann, Andrea (Hg.), Handbuch Kunstmarkt. Akteure, Management und Vermittlung. Bielefeld: transcript, 177-197. Boltanski, Luc/Chiapello, Eve, 2003: Der neue Geist des Kapitalismus. Konstanz: UVK.

Bourdieu, Pierre, 2001 [1992]: Die Regeln der Kunst. Genese und Struktur des literarischen Feldes. Frankfurt a.M.: Suhrkamp. Bourdieu, Pierre, 2014a: Kunst und Kultur. Zur Ökonomie symbolischer Güter. Schriften zur Kultursoziologie 4. Herausgegeben von Franz Schultheis und Stephan Egger. Berlin: Suhrkamp. Bourdieu, Pierre, 2014b [1977]: Die Produktion des Glaubens. Beitrag zu einer Ökonomie der symbolischen Güter. In: Bourdieu, Pierre, Kunst und Kultur. Zur Ökonomie symbolischer Güter. Schrif ten zur Kultursoziologie 4. Herausgegeben von Franz Schultheis und Stephan Egger. Berlin: Suhrkamp, 97-186. Bourdieu, Pierre, 2015a: Kunst und Kultur. Kunst und künstlerisches Feld. Schriften zur Kultursoziologie 4. Herausgegeben von Franz Schultheis und Stephan Egger. Berlin: Suhrkamp. Bourdieu, Pierre, 2015b: Kunst und Kultur. Kultur und kulturelle Praxis. Schriften zur Kultursoziologie 4. Herausgegeben von Franz Schultheis und Stephan Egger. Berlin: Suhrkamp. Bryan-Wilson, Julia/Adamson, Glenn, 2016: Art in the Making. Artists and their Materials from the Studio to Crowdsourcing. London: Thames & Hudson. Bundesministerium für Wirtschaft und Energie (BMWi) (Hg.), 2017: Monitoringbericht 2016: Ausgewählte wirtschaf tliche Eckdaten der Kultur- und Kreativwirtschaf t. Berlin: BMWi. Cova, Bernard/Svanfeldt, Christian, 1993: Societal innovations and the postmodern aestheticization of everyday life. In: International Journal of Research in Marketing, Vol. 10(3), 297-310. Craig, Patsy (Hg.), 2003: Making Art Work. Mike Smith Studio. London: Trolley. Danto, Arthur C., 1999 [1998]: Das Fortleben der Kunst. München: Fink. Davidts, Wouter/Paice, Kim, 2015: Introduction. In: Davidts, Wouter/ Paice, Kim (Hg.), The Fall of the Studio. Artists at Work. Amsterdam: Valiz, 1-20. Delay, Christoph/Frauenfelder, Arnaud/Pigot, Nathalie/Schultheis, Franz (Hg.), 2009: Les classes populaires aujourd’hui. Portraits de familles, cadres sociologiques. Paris: L’Harmattan

Dückers, Tanja/Landgraf, Anton, 2010: Künstlerunternehmer: Von der Kulturindustrie zur Kreativwirtschaft. In: Heidbrink, Ludger/ Seele, Peter (Hg.), Unternehmertum. Vom Nutzen und Nachteil einer riskanten Lebensform. Frankfurt a.M.: Campus, 97-114. Egger, Stephan/Schultheis, Franz, 2014 [2011]: Der Glaube und sein Mehrwert. Pierre Bourdieus ›Ökonomie symbolischer Güter‹. In: Bourdieu, Pierre, Kunst und Kultur. Zur Ökonomie symbolischer Güter. Schrif ten zur Kultursoziologie 4. Herausgegeben von Franz Schultheis und Stephan Egger. Berlin: Suhrkamp, 233-256. Farías, Ignacio/Wilkie, Alex, 2015: Studio Studies: Notes for a research program. In: Farías, Ignacio/Wilkie, Alex (Hg.), Studio Studies. Operations, Topologies & Displacements. London: Routledge, 1-21. Fineman, Mia, 2006: Looks Brilliant on Paper. But Who, Exactly, Is Going to Make It? In: The New York Times, May 7, 2006, Page AR1. Florida, Richard, 2012 [2002]: The Rise of the Creative Class, Revisited. 10th Anniversary Edition, New York: Basic Books. Fletcher, Richard 2008: The Artist-entrepreneur in the New Creative Economy. In: Aesthesis: International Journal of Art and Aesthetics in Management and Organizational Life, Volume 2, Issue 3, 144- 150. Forkert, Kirsten, 2013: Artistic Lives. Farnham: Ashgate. Graw, Isabelle, 2008: Der große Preis. Kunst zwischen Markt und Celebrity Kultur. Köln: Dumont. Groys, Boris, 2008: Art Power. Cambridge: The MIT Press. Hauser, Arnold, 1978: Sozialgeschichte der Kunst und Literatur. Zürich: Ex Libris. Heinich, Nathalie, 2005: Lʼélite artiste. Excellence et singularité en régime démocratique. Paris: Gallimard. Hellmold, Martin/Kampmann, Sabine/Lindner, Ralph/Sykora, Katharina (Hg.), 2003: Was ist ein Künstler? Das Subjekt der modernen Kunst. München: Wilhelm Fink. Henning, Christoph/Schultheis, Franz/Thomä, Dieter, 2019: Kreatitvität als Beruf. Bielefeld: transcript. Holzwarth, Hans Werner, 2008: Art Now Vol. 3. Köln: Taschen.

Karstein, Uta/Zahner, Nina Tessa (Hg.), 2017: Autonomie der Kunst? Zur Aktualität eines gesellschaf tlichen Leitbildes. Wiesbaden: Springer VS. Kaufmann, Jean-Claude, 1999: Das verstehende Interview. Konstanz: UVK. Krauss, Rosalind, 1995: Der Tod der Fachkenntnisse und Kunstfertigkeiten: In: Texte zur Kunst, Jg. 20, 60-67. Kravagna, Christian, 1999: Arbeit an der Gemeinschaft. Modelle partizipatorischer Praxis. In: eipcp. Transversal Textes, http://eipcp.net/ transversal/1204/kravagna/de. Kuo, Michelle, 2007: Industrial Revolution. The History of Fabrication. In: Artforum International, October 2007, 306-315. Lind, Maria, 2007: The Collaborative Turn. In: Billing, Johanna/Lind, Maria/Nilsson, Lars (Hg.), Taking the Matter into Common Hands. On Contemporary Art and Collaborative Practices. London: Black Dog Publishing, 15-31. Lippincott, Jonathan D., 2010: Large Scale. Fabricating Sculpture in the 1960s and 1970s. New York: Princeton Architectural Press. Loacker, Bernadette, 2013: Becoming ›culturpreneur‹: How the ›neoliberal regime of truth‹ affects and redefines artistic subject positions. In: Culture and Organization, 19(2), 124-145. Lynen, Peter M., 2014: Kunsthochschulen und Kunstmarkt: Funktionen und Wechselwirkungen. In: Hausmann, Andrea (Hg.), Handbuch Kunstmarkt. Akteure, Management und Vermittlung. Bielefeld: transcript, 113-134. Manske, Alexandra, 2009: Unsicherheit und kreative Arbeit: Stellungskämpfe von Soloselbstständigen in der Kulturwirtschaft. In: Dörre, Klaus/Castel, Robert (Hg.), Prekarität, Abstieg, Ausgrenzung. Die soziale Frage am Beginn des 21. Jahrhunderts. Frankfurt a.M., New York: Campus, 283-296. Marx, Karl, 2009 [1844]: Ökonomisch-philosophische Manuskripte. Kommentar von Michael Quante. Frankfurt a.M.: Suhrkamp. Menger, Pierre-Michel, 2006a [2002]: Kunst und Brot. Die Metamorphosen des Arbeitnehmers. Konstanz: UVK.

Menger, Pierre-Michel, 2006b: Artistic Labor Markets – Contingent Work, Excess Supply and Occupational Risk Management. In: Ginsburgh, Victor A./Throsby, David (Hg.), Handbook of the Economics of Art and Culture. Amsterdam: North-Holland, 765-811. Müller-Jentsch, Walther, 2005: Künstler und Künstlergruppen Soziologische Ansichten einer prekären Profession. In: Berliner Journal für Soziologie, 15. Jg., Heft 2, S. 159-177. Petry, Michael, 2011: The Art of not making. The New Artist/Artisan Relationship. London: Thames & Hudson. Rauterberg, Hanno, 2015: Die Kunst und das gute Leben. Über die Ethik der Ästhetik. 2. Auf lage, Berlin: Suhrkamp. Rebentisch, Juliane, 2013: Theorien der Gegenwartskunst zur Einführung. Hamburg: Junius. Reckwitz, Andreas, 2010: Vom Künstlermythos zur Normalisierung kreativer Prozesse: Der Beitrag des Kunstfeldes zur Genese des Kreativsubjekts. In: Menke, Christoph/Rebentisch, Juliane (Hg.), Kreativität und Depression. Freiheit im gegenwärtigen Kapitalismus. Berlin: Kadmos, 98-117. Reckwitz, Andreas, 2012: Die Erfindung der Kreativität. Zum Prozess gesellschaf tlicher Ästhetisierung. Berlin: Suhrkamp. Roberts, Robert, 2007: The Intangibilities of Form. Skill and Deskilling in Art af ter the Readymade. London: Verso. Schultheis, Franz, 2017: On the Price of Priceless Goods. Sociological Observations on and around Art Basel. In: Journal for Art Market Studies, Vol 1, Nr 1, 68-82. Schultheis, Franz/Single, Erwin/Egger, Stephan/Mazzurana, Thomas, 2015a: Kunst und Kapital. Begegnungen auf der Art Basel. Köln: König. Schultheis, Franz/Single, Erwin/Egger, Stephan/Mazzurana, Thomas, 2015b: When Art meets Money. Encounters at the Art Basel. Köln: König. Schultheis, Franz/Single, Erwin/Köfeler, Raphaela/Mazzurana, Thomas, 2016: Art Unlimited? Dynamics and Paradoxes of a Globalizing Art World. Bielefeld: transcript. Schultheis, Franz, 2018: Kunst als Passion. Lebenswege in eine Welt für sich. Köln: König.

Shiner, Larry, 2012: »Blurred Boundaries«? Rethinking the Concept of Craft and its Relation to Art and Design. In: Philosophy Compass, Vol. 7(4), 230-244. Stahl, Antje, 2011: Wie entsteht Kunst? In: Monopol – Magazin für Kunst und Leben, Juli 2011, 56-61. Thurn, Hans Peter, 1997: Kunst als Beruf. In: Gerhards, Jürgen (Hg.), Soziologie der Kunst. Produzenten, Vermittler und Rezipienten. Opladen: Westdeutscher Verlag, 103-124. Ullrich, Wolfgang, 2003: Kunst als Arbeit? In: Hellmold, Martin/ Kampmann, Sabine/Lindner, Ralph/Sykora, Katharina (Hg.), Was ist ein Künstler? Das Subjekt der modernen Kunst. München: Wilhelm Fink, 163-176. Ullrich, Wolfgang, 2009: Kunst als Kunstsoziologie. In: Weinhart, Martina/Hollein, Max (Hg.), The Making of Art. Köln: Verlag der Buchhandlung Walther König, 82-85. Ullrich, Wolfgang, 2016: Siegerkunst. Neuer Adel, teure Lust. 3. Auf lage, Berlin: Wagenbach. Ursprung, Philip, 2012: Vom Beobachter zum Teilnehmer. In Olafur Eliassons Atelier. In: Engberg-Pedersen, Anna (Hg.), Studio Olafur Eliasson. An Encyclopedia. Köln: Taschen, 20-31. van den Berg, Karen/Pasero, Ursula, 2012: Large-Scale Art Fabrication and the Currency of Attention. In: Lind, Maria/Velthuis, Olav (Hg.), Contemporary Art and Its Commercial Markets: A Report on Current Conditions and Future Scenarios. Berlin: Sternberg, 153-181. Velthuis, Olav, 2005: Talking Prices. Symbolic Meanings of Prices on the Market for Contemporary Art. Princeton: Princeton University Press. von Osten, Marion (Hg.), 2003: Norm der Abweichung. Zürich: Edition Voldemeer. Weckerle, Christoph/Gerig, Manfred/Söndermann, Michael, 2008: Kreativwirtschaf t Schweiz. Daten – Modelle – Szene. Basel: Birkäuser. Weckerle, Christoph/Page, Roman/Grand, Simon, 2016: Von der Kreativwirtschaf t zu den Creative Economies. Kreativwirtschaf tsbericht Schweiz 2016. Zürich: Zürcher Hochschule der Künste. Weinhart, Martina, 2009: The Making of … Art. In: Weinhart, Martina/ Hollein, Max (Hg.), The Making of Art. Köln: Verlag der Buchhandlung Walther König, 30-37. White, Cynthia/White, Harrison C., 1965: Canvases and Careers. Institutional Change in the French Painting World. Chicago: University of Chicago Press. Wolff, Janet, 1993 [1981]: The Social Production of Art. Second Edition, New York: NYU Press.